Gaziantep İlçeleri; Araban | İslahiye | Kargamış  | Nizip  | Nurdağı | Oğuzeli  | Şahinbey  | Şehitkamil  | Yavuzeli

Araban

Tarih

Anadolu Selçuklu Sultanı Kılıçarslan II 1148-1150 yıllarında Araban Kalesi’ni ele geçirmiş, daha sonra 1155’te Atabey Nureddin Mahmud Zengi, Araban’ı Selçuklulardan almıştır. Bu tarihten sonra yöre, Halep Eyyubileri, Anadolu Selçukluları (1218), Memlûklular, İlhanlılar (1259), Memlûklular (1260), Dulkadiroğulları ve tekrar Memlûkluların hakimiyeti altına girmiştir.

Yavuz Sultan Selim zamanında bölge, Osmanlı topraklarına 1517’de katılmış, 1523 yılından sonra Birecik Sancağı’nın Rumkale kazasına bağlanmıştır. Gaziantep’e bağlı olan Araban, Cumhuriyetin ilanından sonra Raban isimli bir kasaba iken, ismi sonradan değişmiştir.

Coğrafya

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer almaktadır. Güneyinde Karadağ ve Yavuzeli ilçesi, kuzeyinde Adıyaman’ın Besni İlçesi, batısında Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesi, doğusunda ise Fırat Nehri ve Şanlıurfa’nın Halfeti ve Bozova ilçeleri ile çevrilidir. Gaziantep ilinin kuzeydoğusunda 250 km² lik genişlikteki Araban Ovası’nda yer almakta olup, ismini de bu ovadan almıştır.

Araban 1000–1500 m yüksekliğinde bir plato üzerinde yer almaktadır. İlçe topraklarının etrafı dağlarla çevrilmiştir. Batısında Kartal (Sof) Dağları doğu-batı doğrultusunda uzanır. Kuzeyde Beşparmak dağları ile çevrilidir. İlçe Fırat Nehri’nin batısında ve bu nehre dökülen karasu Irmağı’nın kenarındadır. Fırat nehri Araban’ın Şanlıurfa ili ile doğal sınırını çizer. Karasu Araban Ovası’nın içerisinden geçerek Fırat’a dökülür.

Gaziantep’e 67 km uzaklıktaki ilçe, denizden 610 m yüksekliktedir. Yüzölçümü 534 km²’dir.

Ekonomi

Tarım en önemli geçim kaynağıdır. Pamuk, buğday, arpa, mısır, mercimek tarımı önceliklidir. Yer, yer meyve ve sebze bahçeleri görülse de bu ailelerin günlük ve dönemlik ihtiyaçlarını karşılamaya yöneliktir. Sanayi ve turizm gelişmemiştir.

Altyapı bilgileri

İdari birimler

Araban, 1957 yılında da ilçe olmuştur.

Belediyeler

İlçeye bağlı olan iki belediye vardır. Bunlar Araban ve Elif Belediyesidir.

Turizm

Bölgede birçok yerde tarihi zenginlik göze çarpmaktadır: Araban’ın kaleleri, harabeleri, ilk çağlardan kalan tarihi öneme sahip mezarlıklar ve birçok alanda yazıtlar. Araban kalesi eşkıya sığınağı olduğu için Osmanlı döneminde eşkıyanın barınmaması için yıktırılmıştır.

İslahiye

İslahiye, Gaziantep ilinin güneybatısında yer alan ve geçim kaynağı tarım olan bir ilçedir. İdari bakımdan Gaziantep’in bir ilçesi olmasına rağmen Akdeniz Bölgesine aittir. Akdeniz Bölgesi’nin doğu ucunda bulunmasından dolayı iklim, bitki örtüsü ve tarımsal faaliyetler açısından Akdeniz Bölgesini andırır.

İlçede üzüm festivalleri yapılmaktadır.

Akdeniz Bölgesinin doğu bölümünde, Gaziantep İli’ne bağlı bir ilçe olan İslahiye’nin, doğusunda Merkez ilçe, doğu ve güneydoğusunda Kilis, güney ve güneybatısında Hatay, batısında Osmaniye, kuzey ve kuzeydoğusunda Kahramanmaraş, güneyinde de Suriye bulunmaktadır. Gaziantep’in batı kesiminde yer alan ilçe topraklarının batı ve doğusu engebeli, orta alanları ise düzlüktür. Batısında Nur Dağlarının doğu uzantıları, doğusunda ise, Sof (Kartal) Dağı bulunmaktadır. İslahiye Ovası bu dağların arasında güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda uzanır. Aynı zamanda tektonik kökenli olan bu ova, Kahramanmaraş-Hatay çöküntü alanındadır. Nur ve Sof Dağlarından doğan çok sayıdaki çay ve dereler ovayı suladıktan sonra Asi Nehri’ne katılır. Bu akarsuların en önemlisi Karasu Çayı’dır. Bu çayın üzerine sulama ve taşkınları önlemek amacı ile Tahta köprü Barajı kurulmuştur. İlçenin doğal bitki örtüsünü makidir. Yüksek yerlerde (Hızırlı Yaylası) ormanlık alanlara da rastlanır.

İlçe merkezinin deniz seviyesinden yüksekliği 518 m olup, Gaziantep’e 88 km uzaklıktadır. Yüzölçümü 1.513 km², toplam nüfusu ise 59.911’dir.

İklim özellikleri bakımından Akdeniz iklimi ile karasal iklim arasında geçiş özelliği gösterir. Daha çok Akdeniz ikliminin etkisindedir. Bazı yıllar coğrafi konumu ve sıcaklık etkisiyle kışlar şiddetli geçer. Yazların şiddetli sıcak geçmektedir.

İlçe ekonomisi tarım, hayvancılık ve ormancılığa dayalıdır. Yetiştirilen başlıca bitkiler, buğday, soğan, şeker pancarı, pamuk, arpa, baklagiller, zeytin, sarımsak, soya fasulyesi, mısır ve üzümdür. Su boylarında sebzecilik yapılmaktadır. İlçenin dağlık kesimlerinde hayvancılık ve ormancılık ön plandadır. Sığır, koyun ve kıl keçisi yetiştirilir. İlçe topraklarında boksit ve dolomit yatakları vardır.

Tarihçe

İslahiye, Gaziantep ilinin en eski yerleşim alanlarından biridir. İslahiye Ovası’ndaki çeşitli höyüklerde yapılan araştırmalar yerleşimin Erken Kalkolitik Çağda (MÖ. 5500-5000) başladığını göstermektedir. Yöredeki Tilmen, Gedikli ve Zincirli’deki höyüklerde yapılan kazılar Geç Hitit döneminde önemli bir yerleşim yeri olduğunu göstermiştir. MÖ. 1400’lerde Luviler ve Hititler, Sam’al’a yerleşmiş daha sonra Aramiler, MÖ. 800’lerin sonlarına doğru Asurlular buraya egemen olmuşlardır. MÖ. 333’te Büyük İskender buraya kadar gelmiş ve yeni bir kent kurmuştur. Romalı komutan Pompeius bu kente Nikopolis ismini vermiştir. Nikopolis, Roma’nın Suriye eyaletine bağlı olmuştur.

Partların yağmalamasından sonra şehir önemini yitirmiştir. Bizans döneminde kentin adından söz edilmez. Bölge 1516 yılında Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır. Yavuz, ele geçirdiği bu yöreye bey olarak Karamanoğlu Beyliği’nin önde gelen sülalelerinden Kösebirleri (Kösebekir) Bey olarak göndermiştir.

Çukurova çevresindeki Kozan ve Gavur Dağı’ndaki Türkmen ve Kürt beyliklerinin tenkili için 1864’te oluşturulan Fırka-i İslahiyye (“Uslandırma Tümeni”) adlı sefer birliği 1866 yılında burada yeni bir yerleşim yeri kurarak, dağlardan indirilen aşiret mensuplarını iskân etmiştir. Askeri birliğin anısına kente İslahiye ismi verilmiştir.
5 Dünya Savaşı’nın ardından Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra, İslahiye çevresi önce İngilizler daha sonrada Fransızlar tarafından işgal edilmiştir. Kılıç Ali Paşa’nın birlikleri, 5. dereceden Mecidi Nişanı sahibi Kösebekiroğlu Yüzbaşı Hacı Süleyman, Sima, Sılama, Hacı Ağa, Hacı Daloğlu, Tapucu Ahmet Efendi, Çile Bekir, Süleyman Ağa, Hamza Ağa, Hurşit Ağa, Şıh Mehmet Ağa gibi büyük aile reisleri halkın direnişine destek olmuştur.  Fransızların işgali esnasında büyük kahramanlıklar gösteren İslahiye halkı Güvercin Geçidi mevkiinde Fransızları yenilgiye uğratmış ve bunun sonucu olarak da Fransızlar 13 Kasım 1920’de bölgeyi terk etmek zorunda kalmışlardır. Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921) ile Türkiye-Suriye sınırının yeniden çizilmesi sonucunda İslahiye sınırı da tespit edilmiştir.
6 yüzyıl sonlarında Adana vilayetinin Cebelibereket (Osmaniye) sancağına bağlı bir kaza merkezi iken, 1933’te Cebelibereket kaldırılmış, İslahiye de Gaziantep’e ilçe olarak bağlanmıştır. Daha sonra Nurdağı ilçe olunca Sakçagözü Bucağı ve bu bucağa bağlı 19 köy İslahiye’den alınarak Nurdağı’na bağlanmıştır.

İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Nikopolis (İslahiye) kentinin kalıntıları, Akropol surları, Tilmen Höyük, Gedikli Höyük, Zincirli Höyük (Sam’al), Kırışkal Höyük, Yesemek Köyü’ndeki Yesemek Açık Hava Müzesi bulunmaktadır.

Karkamış

Karkamış, Gaziantep ilinin bir ilçesidir.

Karkamış, Gaziantep’in sanayi yönünden en az gelişmiş ilçesi ise de, Suriye-Türkiye sınır kapılarını ilçe bünyesinde barındırdığı için konumu itibarıyla önemli bir yere sahiptir. İlçe toprakları tarıma elverişlidir. Karkamış ilçesi su yönünden çok şanslıdır, çünkü ilçe hem Fırat nehrine yakın hem de ilçenin içinden su kanalları geçmektedir.Halkın çoğunluğu Türkmendir ve Araplarda yaşamaktadır. Bronz Çağ döneminde Uruk olarak adlandırılmıştır. Sümerlerin ünlü destanı Gılgamış’ın burada yazıldığı ve destan kralının Fırat nehri yakınlarındaki antik kentte yaşadığı sanılmaktadır. Karkamış ilçesi Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yer almaktadır. Yüzölçümü 341.000 m², rakımı ise 365 metredir. Gaziantep il merkezine 75 km’lik bir yol ile bağlıdır. Karkamış ilçesinin doğusunda Fırat nehri, batısında Oğuzeli ilçesi, kuzeyinde Nizip ilçesi, Güneyinde Suriye devleti yer almaktadır.

Nizip

Nizip, Gaziantep’e bağlı ilçe.

Gaziantep ilinin en büyük ilçesidir. Nizip ilçesinde tarım ve tarıma dayalı sanayi oldukça gelişmiştir. İklim olarak karasal iklim görülür. Antep fıstığı ve Zeytin bahçeleri yaygındır. Bu bahçelerden toplanan Antep fıstığı ve Zeytin Meyveleri işlenmeden piyasaya sürülemez. Bunları işleyecek 100’den fazla orta ölçekli fabrika ve işletme mevcuttur. Karasal iklimde yetişen zeytinlerin aroması ve kokusu çok yoğundur. Nizip ilçesinde toplanan zeytinlerin kendine özgü aroması vardır. Bu zeytin yağından elde edilen sabunları meşhurdur. 1960’lı yıllarda Türkiye’nin Sabun ihtiyacının %90’ı Nizip ilçesindeki Sabun Fabrikalarında üretilmekteydi. Zeugma, diğer adıyla Belkıs harabeleri ilçeye 8 km uzaklıktadır.

Tarihi ve coğrafi yapısı

Nizip ilçesinin tarihi MÖ 2000 yılına kadar gider. Eski Hitit zamanında (M.Ö.18.yüzyilda) I.Mursil, M.Ö.13.yüzyılda İmparatorluk Hititleri zamanında daŞuppilulluima tarafından Hitit devletine bağlanmıştır.

1517 yılında Yavuz Sultan Selim Nizip’i Osmanlı İmparatorluğu topraklarına katmıştır. İlçe, Fırat nehrinin meydana getirdiği Orta Mezopotamya havzasındadır. Gaziantep-Nusaybin demiryolu diğer bir deyişle Bağdad Demiryolu ve E-90 karayolu ile Çukurova Otobanı da ilçeden geçer. Gaziantep İli, Nizip İlçesi’nin 10 km. doğusundaki Belkıs Köyü’nde, Fırat Irmağı kıyısında, Zeugma Antik Kenti bulunmaktadır. Tarih öncesi çağlardan beri kesintisiz iskan gösteren bu yerleşimin önemi, Fırat Irmağı’nın en kolay geçit verdiği iki noktadan birisinde olmasıdır. Zaten “Zeugma” adı da “köprübaşı” veya “geçit yeri” gibi bir anlam taşımaktadır. Günümüzde, üzerinde fıstık ağaçlı yetişmiş bulunan, 3-4 metre kalınlığında toprak tabakasıyla örtülüdür. Yaklaşık 20 bin dönümlük bir arazi üzerine kurulmuş olan bu antik kentin 1/3’ü, su tutulması Ekim 2000’de tamamlanmış olan Birecik Barajı göl alanı altında kalmıştır.

Nurdağı

Nurdağı, Türkiye’nin Gaziantep ilinin bir ilçesi. Gaziantep Adana Kara Yolu üzerinde bulunmaktadır. İlçede sınırları dahilinde 4 sağlık ocağı 1 sağlık merkezi hizmet vermektedir.

Ekonomi

İlçede pamuk, buğday, şeker pancarı, kırmızı biber, salatalık, patlıcan yetiştiriciliği başta gelmekte olup, krom yatakları da bulunmaktadır. Hayvancılık olarak ise genel olarak inek, koyun ve keçi besiciliği yapılmaktadır.

Oğuzeli

Tarihçe

Eski adı Büyük Kızılhisar olan yerleşim yerindeki yapılar kırmızı topraktan imal edilen kerpiç kullanılarak ve hisar şeklinde yapıldığından dolayı bu isim verildiği sanılmaktadır. 1 Ocak 1946 günü ilçe olarak, adı Oğuzeli olarak değiştirilmiştir. Oğuzeli Gaziantep’in güneydoğusunda Sacır Suyu kenarında kurulmuştur. Oğuzeli isminin ise üzerinde yaşayan ailelerin geçmişine istinaden verildiği aşikârdır. İlçeye bağlı bağlı Tilbaşar Mahallesinde bulunan Tilbaşar Kalesinde yapılan kazılarda milattan önce 3000’li yıllara ait kalıntılara rastlanmıştır.1 İlçe Hitit, Asur, Medler, Persler, Romalılar, Sasaniler, Bizans egemenliğine girmiştir. Hz. Ömer döneminde 639’da Suriye cephesi komutanı Ebu Ubeyde’nin öncü birliği komutanı Ganenoğlu İyaz tarafından bölge İslam egemenliğine girmiştir.2 Müslümanlarla Bizanslılar arasında sık sık el değiştiren Oğuzeli, Abbasi devletleri zamanında tamamen İslam toprağı olmuştur. Türklerin Anadolu’ya gelmesi ile bölge Türk –İslam egemenliğine taşınır. Kısa sürelerle haçlı egemenliğine giren bölge, Selçuklu sultanı I.Mesut zamanında kesin Türk hâkimiyetine girmiştir.3 1516 Mercidabık Savaşı için Yavuz Sultan Selim bölgeye gelince Osmanlı hâkimiyetine giren Oğuzeli, şer-i mahkeme sicillerine “Kızılhisar-ı Fevkani” olarak geçmiştir. Milli mücadele yıllarında yöre köylerin Fransızlar tarafından işgale uğraması üzerine halk Kuva-i Milliye Birliklerine katılarak bölgenin Türk yurdu olduğunu bir kez daha kanıtlamışlardır. 14 Şubat 1946 da ilçe olan Oğuzeli’nden 1995 yılında Elbeyli ilçesi ve 23 köy ayrılarak Kilis iline bağlanmıştır. 23 Temmuz 2004 tarihinde Gaziantep’in 3. merkez ilçesi olmuştur. 17.yüzyılda yasamış halk şairlerinden Karacaoğlan uzun yıllar ilçemize bağlı köylerde dolaşmış ve şiirlerinde Tilbaşar, İkizkuyu, Sazgın ve Nafak pınarı yörelerini işlemiştir. Şöhreti ilçe sınırlarını aşarak ülkemize mal olmuş Ezo Gelin ilçeye bağlı Dokuzyol(Uruş) Köyünde doğup büyümüştür. İlçede Tilbaşar Kalesi kalıntılarından başka; Hamzababa, Gaffurbaba, Şıh Bilecan Türbesi ve Selçuklu döneminden kalma Orta Cami minaresi başlıca tarihi eserlerdir.

Coğrafya

Doğusunda Nizip ve Karkamış, batısında Elbeyli, güneyinde Suriye, kuzeyinde ise Şahinbey ilçesi yer almaktadır. İlçe, Tilbaşar Ovası’nın üzerinde yer almaktadır. Denizden 750 m yüksekliktedir. Gaziantep merkeze 17 km uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 474 km²‘dir.

Şahinbey

Şahinbey, Gaziantep ilinin bir ilçesidir. İlçe, Antep Savunması’nda üstün yararlılıklar gösteren Şahin Bey’in anısına bu ismi almıştır.

Şahinbey, Gaziantep’in en büyük, Türkiye’nin ise en kalabalık üçüncü ilçesidir. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre 2014 yıl sonu itibari ile nüfusu 845.528’dir. Gaziantep’in bir mahallesi olan Şahinbey, Gaziantep’in 1987’de Büyükşehir olmasından sonra ilçe konumuna getirilmiştir.

Adının kaynağı

İlçe adını, Antep savunması sırasında Antep Heyeti Merkeziyesi’nin önerisi üzerine Kilis Yolu Kuva-yi Milliye Komutanlığı’na getirilen ve “Düşman Cesedimi Çiğnemeden Antep’e Giremez” diyerek Kilis Yolu Elmalı Köprüsü üzerinde Antep Halkını galeyana getirerek, Kuva-yi Milliye ruhunun kıvılcımını çakan, Komutan Şahinbey’in adından almakta olup, bir de burada Şahinbey Anıtı yapılmıştır.

Coğrafi Yapı

Şahinbey, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, Gaziantep İli’ne bağlı bir ilçedir. İlçe toprakları içerisinde ortalama yüksekliği 1.496 m. olan Sof Dağları bulunmaktadır. Bu dağlar doğuya doğru uzanır. Sof Dağları arasında çok sayıda küçük vadiler bulunmaktadır. Denizden 850 m. yükseklikte olan ilçenin yüz ölçümü 960 km², toplam nüfusu ise 679.053’dur.

İklim

İlçede Akdeniz iklimi hüküm sürmekte olup, yazlar genellikle sıcak ve kurak, geceleri oldukça serindir. Kış ayları soğuk ve yağışlı geçer. Nur Dağları yağış ve sıcaklık durumunu etkilemektedir. Bu nedenle deniz ve kara iklimi geçit bölgesindedir.

Şehitkâmil

Şehitkâmil, Gaziantep ilinin bir ilçesidir.

Tarihçe

İlçe, adını; 21 Ocak 1920’de, Antep Savunması sırasında, 14 yaşındayken annesinin yüzündeki peçeyi indirmek isteyen sarhoş Fransız askerlerine karşı çıkan ve bu yüzden süngü darbesi ile öldürülen Mehmet Kâmil’den almaktadır. Antep Savunması’nın ilk kaybı olarak nitelendirilen Mehmet Kâmil, olaydan sonra Şehit Kâmil ismini almıştır.

Yavuzeli

Yavuzeli, eski adı ise Cingife olan Gaziantep ilinin bir ilçesidir.

Tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte bir rivayete göre burada bir Ceneviz Şehri olduğu ve Cingife adının buradan kaynaklandığı söylenmektedir. Yakın tarihte ise Osmanlı Sultanlarından Yavuz Sultan Selim 1517 yılında Mercidabık seferine giderken burada konaklar. Yerli halkın kendisine gösterdiği yakın ilgiden dolayı buraya “Yavuzun ili” adının verilmesini ister. Cingife adı 1958 yılında İlçe kurulması hakkında kanunla da Yavuzeli olarak değiştirilmiştir. İlçe Kuzeyde Araban, Doğuda Şanlıurfa İli, Kuzeybatıda Kahramanmaraş ili, Güneydoğuda Nizip, Güneyinde ise Merkez Şehitkâmil İlçesi ile çevrili alanda yer alır. İlçemizin Doğusunda Şanlıurfa İli ile sınırlı Fırat Nehri ile belirlenmiştir. İlçemizin denizden yüksekliği 850 metre, İl Merkezine uzaklığı 38 km. Yüzölçümü ise 483 km²’dir. Nüfusun %31 ilçe merkezinde %69’u ise köylerde yaşamaktadır. İlçedeki nüfus yoğunluğu 51’dir.İlçenin temel geçim kaynağının tarım ve hayvancılık olması, sanayinin olmaması nedeniyle, işsizlik sorunu yaşayan aileler Gaziantep il merkezine göç etmişlerdir. Başka şehirlerden ilçe merkezine yerleşmiş ailelerde az da olsa vardır. Rum Kalesi, Dolmen Mezarları ile tarihi yerler barıdırır. Karapınar Göl Gazinosu gibi bir doğa harikası yine bu ilçededir.